چطور درست نقد کنیم؟

چه نقد کردن باشه چه هر کار دیگه، برای اینکه ببینیم چطور باید درست و تأثیرگزار انجامش بدیم، باید اول ببینیم هدفمون از انجام اون کار چیه. پس اولین سؤال اینه: چرا یک نوشته رو نقد می‌کنیم؟

هدف از نقد کردن، کمک به نویسندۀ اثره. از اونجایی که نویسنده اصولاً به ابتدا و انتها و نقاط اوج داستان آگاهه، ممکنه بعضی باگ‌های داستان از چشمش پنهان بمونه. درست مثل اشتباهات تایپی کوچک، مثل جابه‌جا شدن دو حرف شبیه به هم در یک کلمه (نویسنده موقع خوندن ممکنه متوجه این نشه که می‌بنیم رو اشتباه نوشته). اما برای کسی که برای اولین بار داستان رو می‌خونه، جملات براش تازه‌ان و خودش نقشی در شکل‌گیریشون نداشته، دیدن این خطاها راحت‌تره. و وقتی اون‌ها رو به خالق اثر نشون بده، می‌تونه به نویسنده در اصلاح کردن و بهبود نوشته و همینطور تواناییش در نوشتن کمک کنه.

هدف از نقد کردن، کمک به توسعۀ نویسنده‌ست، نه تخریب توانایی و ذوق هنریش!

حالا که می‌دونیم هدفمون چیه، باید به مخاطبمون هم توجه کنیم. نقد کردن یک فرد مبتدی اصولاً با نقد کردن کسی که کمی در این کار حرفه‌ایه به یک شکل صورت نمی‌گیره. افراد مبتدی معمولاً ذوقی تازه و انرژی‌بخش‌تر ولی شکننده دارن که برخورد تند یا بیش از حد نکوهشگرانه به راحتی می‌تونه اون رو خرد کنه. اگر انگیزه به طور کامل از بین بره، به جای تلاش برای بهبود، فرد تسلیم می‌شه؛ نقد کاملاً با شکست روبه‌رو می‌شه.

اصولی که موقع نقد کردن باید بهش توجه کرد:

1. ابتدا تمجید و سپس انتقاد کنید.

شروع کردن حرف با کوبیدن اشتباهات فرد توی صورتش، بیشتر از اون که نتیجۀ مثبت داشته‌باشه، باعث ایجاد ناامیدی و خشم و گارد گرفتن مخاطب می‌شه. فرد فکر می‌کنه که قصدتون فقط ایراد گرفتن از کارش یا نشون دادن آگاهی بیشترتونه و ممکنه حرفتون رو اصلاً قبول نکنه. اولین قدم مهم توی نقد کردن اینه که نظرتون رو با تحسین شروع کنین. اینطور فرد متوجه می‌شه که شما به نقاط قوت کارش توجه نشون دادین، اون تحسین و تشویق خوشحال و نرمش می‌کنه و بهتر می‌تونه نقد رو بپذیره.
 

2. حاشیه‌پردازی بی‌جا نکنید؛ یک راست برید سراغ اصل مطلب.

اگر می‌خواید درمورد زیاده‌روی توی استفاده از قیدها صحبت کنید، درمورد فعل‌های انتخابی مقدمه‌چینی نکنید. نقدتون رو مختصر و مفید نگه دارید. دقیقاً از همون چیزی حرف بزنید که فکر می‌کنید اصلاحش می‌تونه به بهبود کار نویسنده کمک کنه. اینطوری فرد گیج نمی‌شه و به جای راه مستقیمی که باید بره، ذهنش درگیر بوته‌های دو طرف مسیر نمی‌شه.

3. مراقب لحن صحبت باشید.

این موضوع مخصوصاً توی فضایی مثل اینجا خیلی خیلی اهمیت داره. توی صحبت‌های رودررو، احتمال سوءبرداشت کمتره؛ چون چهرۀ فرد و زبان بدنش برای فرد شنونده مشخصه. اما در فضای مجازی، چنین امکانی وجود نداره و همه چیز به انتخاب کلمات و نحوۀ چینششون در کنار هم بستگی داره. نحوۀ بیان باید به صورتی باشه که برای فرد دوستانه و آرام باشه؛ اینطور بیشتر به نقد توجه نشون می‌ده و اون رو می‌پذیره. لحن تند بیشتر از اون که یک نقد باشه، شبیه حمله به نظر می‌رسه. جواب حمله هم به طور غریزی دفاع یا ضدحمله‌ست؛ کسی حمله رو با آغوش باز نمی‌پذیره.

4. دستور ندید، پیشنهاد بدید.

کلماتی مثل «باید» توی شرایط شدید می‌تونه فرد رو وادار به تغییر کنه. و در حیطۀ کاری ما هم در مواجهه با مواردی مثل قواعد کلی زبان و نگارش و ویرایش گزینۀ اشتباهی به حساب نمیاد. اما بهتره به جای دستور دادن، پیشنهاد بدید که چه گزینه‌های جایگزینی پیش روی فرد قرار داره. معمولاً دونستن اینکه حق انتخاب وجود داره و خودمون تصمیم می‌گیریم، تغییرات رو برامون راحت‌تر می‌کنه.

5. بدون بی‌احترامی به شخصیت فرد، با تمرکز روی کار موردنظر نقد کنید.

چیزی که می‌خواین به بهبود و اصلاحش کمک کنید، نوشتنه، نه تمام شخصیت فرد نویسنده. بله، قطعاً بهبود در این زمینه می‌تونه به توسعه در وجوه دیگر زندگی شخصیش هم منجر بشه، اما اون انتخاب خود فرده، نه شما. وقتی می‌خواید انتقادی کنید، باید اول از خودتون بپرسید توی جایگاه لازم برای این نقد هستید یا خیر. در این سایت، ما به عنوان خواننده‌ها و نویسنده‌ها، در جایگاه نقد کردن نوشته‌های خودمون و دیگران هستیم؛ در جایگاه نقد کردن شخصیت همدیگه، خیر.

6. به فرد فرصتی برای اصلاح بدید.

تغییر دادن رفتارها زمان‌بره؛ مخصوصاً برای چیزهایی که تبدیل به عادت شدن و بیشتر به صورت ناخودآگاه انجام می‌شن تا خودآگاه (مثل روی هم نوشتن افعال مضارع مستمر). بعد از اینکه رفتاری رو نقد کردیم و انتقادمون پذیرفته شد، باید به فرد فرصت بدیم تا اون رو اصلاح کنه. اگر بعد از زمانی مشخص تلاش برای اصلاح صورت نگرفته‌بود، می‌تونیم دوباره یادآوری کنیم یا راه حل‌های جایگزین و ساده ارائه بدیم.

در پایان، بهتره قبل از ارسال نظر نهایی، یک بار از اول اون رو بخونید و مرور کنید تا مطمئن شید به هدفتون که کمک به نویسنده‌ست نزدیکه یا نه. اگر نیاز به حذف برخی قسمت‌ها یا اضافه کردن نکته‌ای هست، انجامش بدید. لحنتون رو دوباره چک کنید و با خودتون فکر کنید اگر کسی به همین شیوه شما رو نقد می‌کرد، می‌پذیرفتید یا خیر.

و فراموش نکنیم که ما به‌عنوان دوست و همراه، کنار هم در این مسیر قدم می‌زنیم~